ULUSLARARASI KORUMA BAŞVURUSUNDA HIZLANDIRILMIŞ DEĞERLENDİRME

Bir uluslararası koruma başvurusu üzerine, başvurunun, başvurucunun özelliklerine göre standart değerlendirmeye mi yoksa hızlandırılmış değerlendirmeye mi tabi olacağı belirlenir.

Hızlandırılmış değerlendirme, uluslararası koruma başvurusunun ve başvurunun değerlendirilmesinin tüm kurallarını taşıyan fakat belirli durumlarda kanunca öngörülen daha kısa sürelere tabi olan değerlendirmedir. Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu’nun 79. maddesinde ele alınmaktadır.

Yetkili Makam:

YUKK Uygulama Yönetmeliği m.73/1: “Başvurunun, öncelikli olarak kabul edilemez başvuru olup olmadığı, müteakiben de hızlandırılmış değerlendirmeye tabi tutulup tutulamayacağı hususları il (göç idaresi) müdürlüğü tarafından değerlendirilir.” Standart değerlendirmenin herhangi bir aşamasında, uluslararası koruma başvurusu Genel Müdürlük veya il müdürlüğü tarafından hızlandırılmış değerlendirme kapsamına alınabilir (YUKK Uyg. Ynt. m.80/5).

Şartları:

Hızlandırılmış değerlendirmeye tabi olacak başvurular YUKK m.79/1’de sayılmıştır: Başvuru sahibinin;

a) Başvuru sırasında gerekçelerini sunarken, uluslararası korumayı gerektirecek konulara hiç değinmemiş olması,

b) Sahte belge ya da yanıltıcı bilgi ve belge kullanarak veya kararı olumsuz etkileyebilecek bilgi ve belgeleri sunmayarak yetkilileri yanlış yönlendirmesi,

c) Kimliğinin ya da uyruğunun tespit edilmesini güçleştirmek amacıyla kimlik ya da seyahat belgelerini kötü niyetle imha etmesi veya elden çıkarması,

ç) Sınır dışı edilmek üzere idari gözetim altında olması,

d) Sadece, Türkiye’den gönderilmesine yol açacak bir kararın uygulanmasını erteletmek ya da engellemek amacıyla başvuruda bulunması,

e) Kamu düzeni veya kamu güvenliği açısından tehlike oluşturması ya da bu nedenlerle Türkiye’den daha önce sınır dışı edilmiş olması,

f) Başvurusunun geri çekilmiş sayılmasından sonra yeniden başvuruda bulunması, hâllerinde, başvurusu hızlandırılmış olarak değerlendirilir.

Burada f bendi ile ilgili şu açıklamaları gerekli görmekteyim: Başvurunun geri çekilmiş sayılması halleri YUKK m.77’de sayılmıştır. m.72’deki kabul edilemez başvuru ile karıştırılmamalıdır; kabul edilemez başvurunun sonucu olumsuz karar olmasına karşın başvurunun geri çekilmiş sayılmasının sonucu değerlendirmenin durdurulmasıdır. Kabul edilemez başvuru kararına karşı itiraz yolu kapalı olup yargı yolu açıktır; başvurunun geri çekilmiş sayılması kararına karşı her iki yol da açıktır.

YUKK m.79/4 uyarınca, refakatsiz çocukların başvuruları hızlandırılmış olarak değerlendirilemez.

Süreler:

Başvurucu, başvurusunu yaptıktan sonra 3 gün içinde mülakata alınır; mülakatın ardından 5 gün içinde karar verilir (YUKK m.79/2). İdarî kararı yargı yoluna taşıma süresi tebliğden itibaren 15 gündür (YUKK m.80/1/ç). m.80/1/a uyarınca, hızlandırılmış değerlendirme ile verilen karara karşı idari itiraz yolu kapalı olup dava yolu açıktır. Mahkemenin karar süresi 15 gündür ve bu karar kesindir (YUKK m.80/1/d).

“İncelenmesinin uzun süreceği anlaşılan başvurular hızlandırılmış değerlendirmeden çıkarılabilir.” (YUKK m.79/3) hükmü ile “Hızlandırılmış değerlendirme, başvurunun uluslararası koruma hükümleri kapsamında ayrıntılı şekilde incelenmesine engel oluşturmaz.” (YUKK Uyg. Ynt. m.80/2) hükmü birlikte göz önüne alındığında, ayrıntılı bir inceleme, belirtilen sürelerin aşılmasına sebebiyet verecekse başvurucunun, YUKK m.79/1’de sayılan kişilerden olsa dahi hızlandırılmış değerlendirme ile değil standart değerlendirme ile değerlendirilmesi gerektiği sonucu ortaya çıkmaktadır. Nihayet YUKK Uyg. Ynt. m.80/3 de bu çıkarımı “Değerlendirmenin, Kanunun 79 uncu maddesinin ikinci fıkrasında belirlenen süreden uzun süreceği anlaşılanlar, hızlandırılmış değerlendirmeden çıkarılabilir.” hükmü ile açıkça ortaya koymaktadır.

Sürelerin standart değerlendirmedeki karşılıkları: Başvurunun ardından şahsın mülakata çağırılma süresi 30 gün, mülakattan sonra karar süresi 60 gün, karara itiraz süresi tebliğden itibaren 30 gün.

İlgili Ek Bilgiler:

Mahkemece kesin karar verilene kadar, hızlandırılmış değerlendirme çerçevesinde yargı yoluna başvuranlar hakkında sınır dışı kararı alınamaz (YUKK Uygulama Yönetmeliği m.52/1/g).

YUKK m.68/7’nin “İdari gözetim altına alınan kişi veya yasal temsilcisi ya da avukatı, idari gözetime karşı sulh ceza hâkimine başvurabilir.” hükmü, m.80/1/ç uyarınca, hızlandırılmış değerlendirmeye tabi olanlar için uygulanamaz.

Hızlandırılmış değerlendirmeye tabi olanlar YUKK m.89/5 ile, “muhtaç olduğu tespit edilen başvuru sahibine, Maliye Bakanlığının uygun görüşü alınarak Bakanlığın belirleyeceği usul ve esaslar çerçevesinde harçlık verilebilme imkânı”nın dışında bırakılmışlardır.